Πληθυσμιακός έλεγχος με μαστογραφία: Νέες αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα του

Στο περιοδικό Journal of National Cancer Institute δημοσιεύθηκε μελέτη από τη Σουηδία που αμφισβητεί τη χρησιμότητα του πληθυσμιακού ελέγχου με μαστογραφία, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο την μη επίδρασης της στη μείωση της θνησιμότητας από τη νόσο.
Η περίληψη του άρθρου έχει ως εξής:
" Στις Σουηδέζες 40 -69 ετών προσφέρθηκε σταδικά τακτικός πληθυσμιακός έλεγχος με μαστογραφία από το 1974 και η συνολική εθνική κάλυψη επετεύχθει το 1997. Κάναμε την υπόθεση ότι αυτή η βαθμιαία βελτίωση στον πληθυσμιακό έλεγχο θα έπρεπε να αντανακλάται στην ειδική ανά περιφέρεια της χώρας θνησιμότητα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών.

Χρησιμοποιώντας στοιχεία των αρμοδίων αρχών, από το 1960 έως το 2009, εφαρμόσαμε παλινδρόμηση των σημείων συνένωσης (joinpoint regression) για να αναλύσουμε την θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού σε γυναίκες ηλικίας 40 ετών και μεγαλύτερες (1.286.000 γυναίκες το 1995–1996). Χρησιμοποιήθηκαν λογιστικά (poisson) μοντέλα παλινδρόμησης για να συγκριθούν οι παρατηρηθείσες τάσεις με τις αναμενόμενες, αν ο πληθυσμιακός έλεγχος είχε επιτύχει μείωση της θνησιμοτητας κατά 10%,20% και 30% μεταξυ των γυναικών που ελέγχθησαν κατά τη διάρκεια 18 ετών παρακολούθησης από την εισαγωγή του ελέγχου. Όλα τα στατιστικά τεστς ήταν διπλής όψης.
Αποτελέσματα:
Από το 1972 έως το 2009, η θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού στις Σουηδέζες ηλικίας 40 ετών και μεγαλύτερης μειώθηκε κατά 0,98% ετησίως, από 68,4 στο 42,8 ανά 100.000 και συνεχώς μειωνόταν σε 14 από τις 21 περιφέρειες της Σουηδίας. Σε τρείς περιφέρειες, η θνησιμότητα από καρκίνου του μαστού μειώθηκε απότομα κατά και σύντομα μετά την εφαρμογή του πληθυσμιακού ελέγχου. Σε δύο περιφέρειες, μία μεγάλη μείωση ξεκίνησε τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την εισαγωγή του πληθυσμιακού ελέγχου. Σε περιφέρειες όπου ο πληθυσμιακός έλεγχος ξεκίνησε το 1974-1978, οι τάσεις θνησιμοτητας κατά τη διάρκεια των επόμενων 18 χρονών ήταν ίδιες με εκείνες που είχαν παρατηρηθεί πριν την εισαγωγή του ελέγχου και σε περιφέρειες που ο έλεγχος ξεκίνησε το 1986-1987 η θνησιμότητα αυξήθηκε κατά περίπου 12% (P=0.007) μετά την εισαγωγή του ελέγχου συγκριτικά με προηγούμενες τάσεις. Σε περιφέρερειες που ο έλεγχος ξεκίνησε το 1987-1988 και το 1989-1990, η θνησιμότητα μειώθηκε κατά περίπου 5% (P= 0.001) και 8% ( P<0,001), αντίστοιχα μετά την εισαγωγή του ελέγχου.
Συμπερασματικά: Η ειδική ανά περιφέρεια στατιστική θνησιμότητας στη Σουηδία δείχνει παρόμοια ευρήματα με τις μελέτες που έχουν αναφέρει ότι δεν υπάρχει κάποια επίδραση του screening στη θνησιμότητα απο καρκίνο του μαστού."

Στο ίδιο τεύχος του περιοδικού υπάρχει και ένα σχετικό εκδοτικό σχόλιο στο οποίο αναδεικνύονται οι αδυναμίες διεξαγωγής μελετών αξιολόγησης των αποτελεσμάτων του πληθυσμιακού ελέγχου με βάση τη θνησιμότητα, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι αφού δεν υπάρχει κάποια καλύτερη εναλλακτική λύση, ο μαστογραφικός έλεγχος θα συνεχίσει να εφαρμόζεται. Χαρακτηριστική η τελευταία παράγραφος στο σχόλιο:

"...... Λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε με αυτή την πληροφορία; Μία προσέγγιση θα ήταν να αποθαρρύνουμε ασθενείς από τη συμμετοχή τους σε προγράμματα ελέγχου. Όμως, στην απουσία μία καλύτερης εναλλακτικής και με την αδράνεια που υπάρχει σε κάθε εθνικό πρόγραμμα, είναι πιθανό να συνεχίσει να γίνεται ο πληθυσμιακός έλεγχος με μαστογραφία. Αναγνωρίζοντας ότι το κόστος και η νοσηρότητα από αυτή την ατελή λύση στο πρόβλημα του καρκίνου του μαστού έχει αυξήσει τον πήχη στη μέτρηση του όφελους της έγκαιρης διάγνωσης, με απατηλό τρόπο, έχουμε λίγες επιλογές, που δεν είναι όλες τους πρακτικές. Θα μπορούσαμε να στοχεύσουμε στον έλεγχο υποπληθυσμών, ανάλογα με τον κίνδυνο που διατρέχουν, ίσως με τη βοήθεια των νέων βιοδεικτών που βελτιώνουν την ειδικότητα. Καλύτερα διαγνωστικά εργαλεία χρησιμοποιούμενα για την αξιολόγηση των υποψηφίων για εμφάνιση καρκίνου του μαστού που βρίσκονται στον προσυμπτωματικό έλεγχο θα αντισταθμίσουν τους περιορισμούς του πληθυσμιακού ελέγχχου με απεικονιστικές μεθόδους. Πιθανώς, με την καλύτερη γνώση της αιτιολογίας του καρκίνου του μαστού και της βιολογίας του, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ανησυχίες σχετικά με την  υπερδιάγνωση και την υπερθεραπεία και να τις δούμε να ελαχιστοποιούνται. Καθώς τα εργαλεία μας βελτιώνονται, μπορούμε να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε πλήρως την υπόσχεση του προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού να συλλάβει αυτή την απειλητική ασθένεια στο πρωιμότερο στάδιο της με το μικρότερο κόστος και νοσηρότητα.

Κανείς δεν είπε ότι θα είναι εύκολο."

Σημ. : Το εκδοτικό σχόλιο είναι ελεύθερα προσβασιμο.